Een boom dat is een prachtig ding,
hij staat gewoon waar hij staat,
doet niet aan grote-mensen-praat
en roept nooit: grote stommeling!

Zo begint dichter Hans Andreus één van z’n poëtische pareltjes. Bomen hebben kunstenaars altijd al geïnspireerd, maar ze bezorgen ons ook zuurstof, schaduw, kleur, troost, nieuw leven en… o ja, papier natuurlijk, voor boeken.. Genoeg reden dus om eens een boompje op te zetten over dat veelzijdige fenomeen dat in elk seizoen verrast.
Voor je ook maar een bomenboek openslaat, moet je jezelf misschien eens afvragen wat jouw lieveling is: omarm jij stoer de robuuste eik, komt je melancholische ik tot z’n recht onder de treurwilg, of laat je je liever verleiden door exoten als de elegante Japanse esdoorn of de temperamentvolle vuurboom? Stel dat jouw favoriet een mens was, wat zou je hem of haar dan vertellen en wat zou het antwoord zijn?

Een boom met menselijke trekjes is de hoofdpersoon in De eik was hier (10+), een meesterwerkje van Bibi Dumon Tak. Daarin vertelt een tweehonderd jaar oude eik op de middenberm van de A58, tussen Eindhoven en Vlissingen, zijn levensverhaal aan een jonge, niet op z’n bek gevallen, gaai. Het is een filosofisch werkje, maar de wijsheid van de eik wordt afgewisseld met het best wel vrijpostige, maar warmhartige geschreeuw van de gaai en de gevatte commentaar van het wortelkoor aka het wereldwijde web. De eik was hier is een rijke voedingsbodem voor uiteenlopende gesprekken over bomen, over de relatie tussen mens en boom, over vriendschap of over jong versus oud. Voor of na de lectuur kan je naar de echte boom klikken via deze link: Oude ‘troeteleik’ wordt onderzocht of je kan kunstige bomen bekijken, bijvoorbeeld die van David Hockney De bomen van Hockney of die van Giuseppe Penone De bomen van Penone om er daarna zelf te gaan scheppen.

Als de troeteleik is uitverteld dan kan je meteen in een ander bomenavontuur duiken, namelijk ‘Een mooie dag om in een boom te klimmen’ (10+) van Jaco Jacobs. In dit boek draait alles om de toekomst van een Zuid-Afrikaanse witkaree, de lievelingsboom van Leila. Zij doet er alles aan om te voorkomen dat de boom gekapt wordt. In haar vastberaden enthousiasme sleurt ze haar buurjongen Marnus mee en voor die het goed en wel beseft, zit hij samen met Leila als een echte actievoerder hoog boven in de witkaree. Hoe langer ze daar zitten, hoe meer steun ze krijgen, maar alle moeite is uiteindelijk een maat voor niets, want het lot van Leila’s lieveling is al lang bezegeld en uiteindelijk gaat hij zonder pardon tegen de vlakte… Het verhaal is een mooi opstapje naar een babbel over of een activiteit rond natuurbehoud, houtsoorten, houthandel of houtbewerking. Hout staat onder meer in de kijker in het MOT, het Museum voor Oudere Technieken in Grimbergen: MOT Grimbergen en in het Museum voor Midden-Afrika in Tervuren Rondleiding hout. Of je zou kinderen of jongeren ook kunnen vragen wat zij koste wat het kost willen bewaren voor de toekomst en welke actie zij daarvoor op het getouw zouden willen zetten.

Voor jongere kinderen schreef Annette Schaap het ontroerende boek ‘De boom met het oor’ (6+). Een kleine jongen loopt rond met een hoofd vol verhalen, zoveel dingen om te vertellen, maar niemand heeft tijd om te luisteren. Gelukkig staat er in de stad een heel hoge, speciale boom: een boom met een oor. Met dat oor kan hij kevers horen huilen, het gras horen groeien, de wind horen zuchten. Hij luistert ook graag naar de kleine jongen, want elk verhaal is belangrijk. De boom met het oor is een fijn voorleesboek en om kinderen nog beter te laten meelezen met hun oren, kan je eens proberen om ze te blinddoeken. Het verhoogt de concentratie, omdat er veel externe prikkels wegvallen, en het scherpt de fantasie aan, omdat ze zonder prenten eigen beelden verzinnen in hun hoofd. Bij mooi weer kan je ook met de kinderen naar buiten op zoek naar een boom om, al dan niet geblinddoekt, te knuffelen. Laat de zon het afweten, boots dan binnen met de kinderen bomen na, ieder zijn of haar eigen boom: klein of groot, dik of dun, en met z’n eigen bewegingen op een zachte bries of in een stevige storm. Probeer het eens op de muziek van Ryuichi Sakamoto Ryuichi Sakamoto Greatest Hits 2021. (ps: je komt nog meer te weten over dit boek in een eerder artikel op deze blog)

Kleuters kun je vermaken met het hilarische prentenboek ‘Dit is MIJN boom!’ (4+) van Olivier Tallec. Een jonge, egoïstische, rode eekhoorn is dol op bomen en meer bepaald op één boom, ZIJN boom. Als hij bedenkt dat andere dieren ook wel eens zijn boom zouden willen, verzint hij allerlei manieren om zijn boom te beschermen tegen de rest van de wereld. Grappig en schattig tegelijk! Het werkje leent zich uitstekend om de bezittelijke voornaamwoorden en voorzetsels al lezend en spelend te oefenen: mijn, zijn, haar, maar ook voor, naast, in of op. Dat ondersteunt zeker de kinderen van wie de thuistaal geen Nederlands is. Zij zouden in navolging van eekhoorn zeker ook een boompje claimen, maar ze zouden dan zeggen ‘die boom is van ik’ en ‘ik heb een boom aan mijn huis’. Maak eens een heel bos met voor elk kind twee of drie bomen, eentje voor hemzelf en een of twee om te ruilen met iemand anders van de groep. Tijdens de transacties kunnen mijn, zijn, haar enzovoort volop geoefend worden. Varieer het spel door heel traag of juist heel snel, luid of heel zacht een boompje te ruilen. Daarna kiest elk kind één van de boompjes om er dan naast, voor, bij… te gaan staan; Op kan natuurlijk ook, maar dan eindig je waarschijnlijk met en platgetrapt bos. Bomen alleen of met kinderen knutselen? Bomen in diverse maten en vormen

Bomen zijn ook erg geschikt voor een spreek- of schrijfoefening. Om die tot een goed eind te brengen, kan je kinderen eerst laten grasduinen in weetjesboeken, zodat ze ontdekken waarover ze iets willen delen met de groep: hoe verdedigt een boom zich?, welke bomen groeien in het mangrovewoud?, wat is de nationale boom van België?, voor welke bosbewoners is de boom een huis?, enzovoort. Ze vinden over die onderwerpen ongetwijfeld bijzondere weetjes in ‘Als een boom’, een prentenboek met extra informatie, van Maria Gianferrari, ‘Het verborgen leven van bomen voor kinderen’ van Peter Wohlleben en ‘De wonderlijke wereld van bomen’ van Jen Green.

En last, but not least is er nog één kleine boom die vurig hoopt dat hij eindelijk gaat meetellen: ‘De kleine kerstboom’ (3+) geschreven door Ruth Wielockx. Hij ziet de grote exemplaren één na één vertrekken bij de kerstboomverkoper, maar hij wordt niet gekozen tot het oog van de Kerstman op hem valt. Ik hoop dat hij intussen, net als zijn grote medebomen, in een woonkamer of een klaslokaal glimlachjes tovert op de gezichten van klein en groot, want dat is wat bomen doen: ze geven je een goed gevoel, in elk nieuw seizoen, in elk nieuw jaar…

Deze bomenboeken vind je in de Luisterpuntbibliotheek: De eik was hier, Een mooie dag om in een boom te klimmen, en De boom met het oor.